اجازه ترخیص کالا از سوی گمرک زمانی داده می شود که اداره گمرک از کامل بودن میزان هزینه پرداختی از سمت صاحب کالا به گمرک و عدم نقض قوانین و مقررات مبادلات کالا اطمینان حاصل کند. با این حال گمرک برای اطمینان خاطر از رعایت موارد بالا، پس از اتمام فرآیند ترخیص و صدور پروانه، اقدام به بازرسی این فرآیندها میکند. پرونده های بازبینی گمرکی در نتیجه تشخیص این اختلافات تشکیل می شوند و مطابق قانون امور گمرکی در ایران در خصوص بازبینی و کسر دریافتی یا اضافه پرداختی، به آنها پرداخته می شود. گاهی نیز این اختلافات توسط صاحب کالا تشخیص داده شده و اقدام به مطالبه اضافه پرداختی می کند. در ادامه این مقاله به شرح دقیق هر یک از مفاهیم بالا پرداخته شده است.
بازبینی گمرکی چیست؟
به فرآیندی که طی آن، اسناد خروج کالا شامل کلیه پته‌ها و اظهارنامه ها، بلافاصله از گمرک به اداره بازبینی گمرک اجرایی فرستاده شده تا به دست کارشناسان مورد بررسی مجدد قرار بگیرند، بازبینی گمرکی گفته می شود. هدف از انجام این کار، اطمینان از اجرای صحیح مقررات و وصول کامل وجوه گمرکی در فرآیند ترخیص کالا است.
ماده ۱۳۳ قانون امور گمرکی ایران در خصوص بازبینی و کسر دریافتی یا اضافه پرداختی :
گمرک ها موظفند[119] کلیه پته ها، اظهارنامه ها و سایر اسناد گمرکی مربوط به ترخیص کالا را پس از امضاء پته یا پروانه، حداقل یکبار از نظر اجرای صحیح مقررات و اینکه وجوه گمرکی متعلقه به طور صحیح و کامل طبق مقررات وصول شده است، قبل از شمول مرور زمان، مورد بازبینی قرار دهند..
بررسی انواع اختلافات گمرکی
اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا به دو دسته تقسیم می شوند:
- اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از سمت گمرک
زمانیکه کارشناس بازبینی، حین بررسی متوجه اختلاف میان حقوق ورودی و دریافتی گمرک و یا عدم انجام فرآیند ترخیص در چهارچوب قوانین و مقررات صادرات و واردات کالا شود، برای صاحب کالا ابلاغیه کسر از دریافتی فرستاده می شود.
- اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از طرف صاحب کالا
زمانیکه صاحب کالا، به بررسی اسناد پس از ترخیص کالا بپردازد و متوجه پرداخت مبلغ اضافه به گمرک شود، می تواند از طریق قانون اقدام به مطالبه اضافه پرداختی کند، که در ادامه مقاله به نحوه مطالبه آن خواهیم پرداخت.
بررسی اختلافات ناشی از بازبینی اسناد گمرکی
عموما اختلافات گمرکی که پس از بازرسی به وجود می آیند جزو موارد زیر هستند:
- اختلاف در رعایت الزامات قانونی در تعرفه و ارزش گذاری کالا
- اختلاف در میزان وجه پرداختی
- اختلاف در حاکمیت قوانین و مقررات گمرک
- اختلافبر سر ممنوعیت ها و محدودیت های مربوط به کالا
- اختلاف بر سر موارد ایمنی و کیفی کالا
پرونده های بازبینی گمرکی
پس از انجام فرآیند بازبینی و تشخیص اختلافات گمرکی و در جهت ادامه فرآیند بررسی تخلفات صورت گرفته، از سوی اداره بازبینی پرونده تشکیل می شود.
پرونده های بازبینی گمرکی به دو دسته تقسیم می شوند:
- مطالبات قطعی: مطالباتی هستند که با فرم چاپی و به اسم مطالبه نامه کسری دریافتی به عنوان صاحب کالا ارسال می شوند.
* برخی ماده های قانون امور گمرکی ایران در خصوص بازبینی و کسر دریافتی یا اضافه پرداختی :
ماده ۱۳۵ ـ هر گاه بعد از ترخیص کالا از گمرک معلوم گردد وجوهی که وصول آن برعهده گمرک است بیشتر یا کمتر از آنچه مقرر بوده دریافت گردیده یا اساساً دریافت نشده و یا اشتباهی دریافت گردیده است گمرک و صاحب کالا می توانند ظرف شش ماه از تاریخ امضای پروانه یا پته گمرکی[121] کالای مورد بحث، کسر دریافتی و یا اضافه پرداختی را از یکدیگر مطالبه و دریافت کنند. رد اضافه پرداختی ها از محل درآمد جاری به عمل می آید.
ماده ۱۳۶ ـ طرف گمرک برای مطالبه کسر دریافتی و یا استرداد اضافه پرداختی، شخصی است که پروانه یا پته گمرکی به نام او به عنوان صاحب کالا صادر شده است.
ماده ۱۳۷ ـ گمرک مکلف است مابه التفاوت و یا تمام وجوه کسر دریافتی را طی مطالبه نامه کتبی به صاحب کالا و در صورت عدم دسترسی، به وکیل یا نماینده صاحب کالا به نشانی مندرج در اظهارنامه ابلاغ و آن را از صاحب کالا مطالبه و دریافت نماید. ابلاغ مطالبه نامه به وکیل یا نماینده صاحب کالا ولو اینکه مورد وکالت یا نمایندگی محدود به ترخیص کالا باشد قاطع مرور زمان شش ماهه است.
ماده ۱۳۸ ـ اشخاصی که کسر دریافتی از آنها مطالبه می شود هرگاه نسبت به مبلغ مورد مطالبه اعتراض داشته باشند می توانند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ مطالبه نامه دلایل اعتراض خود را به طور کتبی به گمرک اعلام دارند.
ماده ۱۳۹ ـ در صورت عدم پرداخت و عدم اعتراض در مهلت های تعیین شده در ماده (۱۴۴) این قانون و سایر مواردی که براساس این قانون مطالبه قطعی می شود، عملیات اجرائی وصول مطالبات شروع می گردد.
ماده ۱۴۰ ـ از تاریخ قطعی بودن مطالبه علاوه بر مابه التفاوت، به ازاء هر ماه نسبت به مدت تأخیر معادل نیم درصد(۵ / ۰%) مبلغ کسر دریافتی جریمه دیرکرد احتساب و دریافت می شود.
- مطالبات غیرقطعی: در مطالبات غیرقطعی تا زمان اعلام نتیجه نهایی در مورد مطالبات قطعی، مرور زمان قانونی قطع می شود.
نحوه مطالبه اضافه پرداختی پس از ترخیص کالا از سمت صاحب کالا
چنانچه صاحب کالا بخواهد اقدام به مطالبه اضافه پرداختی بعد از ترخیص کالا کند، لازم است درخواست استرداد اضافه پرداختی خود را با توجه به نکات زیر و به صورت کتبی نوشته و تحویل گمرک بدهد:
- میزان مبلغ و علت درخواست استرداد اضافه پرداختی ذکر شود.
- اصل پروانه یا پته گمرکی به درخواست، پیوست شود.
- درخواست استرداد اضافه پرداختی، حداکثر تا شش ماه از تاریخ صدور پروانه سبز گمرکی محل ترخیص و یا گمرک ایران ثبت شده باشد.
مراحل بازبینی گمرکی
در مجموع فرآیند کنترل گمرکی در بازبینی به 3 بخش تقسیم می شود:
- بازبینی احراز هویت اشخاص و کالاها
- بازبینی کالا از نظر رعایت قوانین و مقررات و میزان وجوه پرداخت شده نظیر تعرفه و ارزش و قوانین حقوق ورودی پرداختی
- بازبینی مجوزها، معافیت ها، شرایط ورود و ممنوعیت ها
روشهای مختلف بازبینی گمرکی
بازبینی اسناد توسط گمرک درحال حاضر به دو صورت انجام می شود:
بازبینی محلی: عبارت است از بازبینی اظهارنامه‌ها، پته‌ها و اسناد گمرکی در گمرک محل تنظیم اظهارنامه، توسط کارشناسان گمرک مربوطه.
بازبینی مجازی: عبارت است از بازبینی اظهارنامه‌ها، پته‌ها و اسناد گمرکی از طریق سامانه، توسط کارشناسان دیگر گمرک ها.
