قوانین ترخیص کالاهای دریایی

تاجران و بازرگانان و یا نماینده قانونی آنها برای خروج کالای وارداتی یا صادراتی خود از گمرک، باید مطابق قوانین ترخیص کالا عمل کند. فرآیند ترخیص کالاهای دریایی نیز مانند سایر کالاها باید در چهارچوب قوانین و مقررات مخصوص انجام شود که شرح این قوانین در قانون دریایی آمده است. در این مقاله به مفهوم ترخیص کالا، اهمیت حمل دریایی در انتقال کالا، جزئیات بارنامه دریایی و همچنین سرفصل های قانون دریایی اشاره شده است.

لیست مطالب

ترخیص کالا به چه معناست؟

هر کشوری برای کلیه کالاهای وارداتی و صادراتی خود سیستم نظارتی به نام گمرک تعریف کرده است. صاحب کالا یا نماینده ی قانونی او با انجام تشریفات گمرکی، می تواند کالای خود را از گمرک خارج یا ترخیص کند. تشریفات گمرکی عبارتند از: آماده‌سازی و ثبت اسناد و مدارک به صورت فیزیکی یا الکترونیک و محاسبه هزینه‌ها شامل مالیات، سود بازرگانی و حقوق گمرکی و دیگر تسهیلات ارائه شده.

وظایف حمل و نقل کالا در امور بازرگانی برعهده باربری و متصدی حمل و نقل می باشد. این افراد پس از تحویل کالا از فرستنده، سندی تحت عنوان بارنامه به او می دهند. فرستنده باید بارنامه را به دست گیرنده در مقصد برساند؛ پس از آن گیرنده کالا می تواند با تحویل بارنامه به شرکت حمل و نقل، اقدام به دریافت قبض انبار و ترخیص کالا نماید.

حمل دریایی کالا

بخش اعظم تجارت جهانی از طریق دریا صورت می گیرد. کشور ایران نیز به سبب دسترسی به دریا از شمال و جنوب، حمل کالاهای صادراتی و وارداتی را از طریق دریا انجام می دهد. به طور کلی، به فرآیند جابه جایی کالا یا افراد به وسیله کشتی، قایق و دیگر شناورها از روی دریاها، اقیانوس‌ها، دریاچه‌ها، کانال‌ها و رودخانه‌ها با هدف دستیابی به مقاصد بازرگانی و تفریحی، حمل دریایی گفته می شود.

بارهای دریایی اغلب حجم بالایی داشته و کالاهایی را شامل می شوند که فاکتور زمان در رسیدن آنها به مقصد اهمیت بالایی ندارد. در حمل و نقل دریایی عواملی همچون مسافت، نوع کالا و … نوع وسیله نقلیه مورد استفاده را تعیین می کنند.

مأمورین بهداشت پس از رسیدن کشتی باری به مقصد و پهلوگیری جهت تخلیه، با بررسی مدارک مجوز ارتباط کشتی با یندر را صادر می کنند. فرمانده کشتی که می تواند صاحب کشتی یا نماینده ی او باشد، ملزم می شود اطلاعات مربوط به نام فرمانده، تعداد پرسنل و پرچم، نوع کشتی، بنادر مبدا و مقصد، وزن کالا، تعداد کالایی که باید تخلیه شود، مقدار آذوقه و کالاهای ممنوع الورود و … را در دفتر مخصوصی که از سمت مأمور گمرک به او داده شده، ثبت کند.

در مرحله بعد انبار کالایی که قرار نیست تخلیه شود مانند انبار آذوقه و انبار مشروبات کالاهای ممنوع الورود، مهر می‌گردد و سپس فرمانده کشتی و یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوطه فهرست محمولاتی را که قصد تخلیه آن را دارند به گمرک در دو نسخه اظهارنامه، اظهار می نماید. پس از صدور اجازه، عملیات تخلیه آغاز می‌گردد و برای کنترل کالاهای تخلیه شده مشخصات ظاهری بسته‌ها با مشارکت نماینده گمرک به ترتیبی که تخلیه می‌شوند در فهرست هایی ثبت می‌گردد.

بارنامه دریایی کالا (Ocean/Marine Bill Of Lading)

به بارنامه ای که در حمل دریایی از سمت متصدی حمل به صاحب کالا داده می شود، بارنامه دریایی می گویند. بارنامه دریایی تا زمان تخلیه بار از کشتی اعتبار دارد و انواع مختلف آن بنابر کاربرد عبارتند از:

بارنامه مستقیم (Direct B/L)
بارنامه دریایی سراسری (Through B/L)
بارنامه چارتر (Charter Party B/L)
بارنامه سرویس‌های منظم دریایی (Liner B/L)
بارنامه دریایی حمل مرکب فیاتا (F.B.L)

در بارنامه دریایی موارد زیر ذکر می شوند:

اطلاعات مربوط به فرستنده و گیرنده کالا
سفارش خرید یا شماره مرجع ویژه: کد تعرفه گمرکی یا HS Code از جمله کدهای مهمی است که باید در بارنامه دریایی ثبت شود. البته توجه داشته باشید که مشخصات عددی ممکن است در کشورهای مختلف، متفاوت باشند؛ بنابراین شماره‌های مرجع ویژه را دریافت کنید.
طرف ابلاغ کالا: شخصی که فقط از خبر رسیدن بار دریایی به مقصد اطلاع می‌یابد.
نماینده صاحب کالا
محل دریافت کالا
شرح جزئیات کالا مانند تعداد و نوع بسته بندی (در صورت وجود اعتبار اسنادی، شرح کالا باید براساس آن باشد)
وزن کالا
ابعاد محموله
تاریخ صدور و امضای بارنامه حمل بار دریایی
هزینه کرایه حمل
بندر مبدا یا بندر بارگیری محموله
شماره سفر و نام کشتی
مقصد نهایی تحویل بار
مشخصات کامل کانتینر
علائم و شماره‌های مربوط به بارهای کانتینری

قوانین مربوط به ترخیص کالاهای دریایی

تمام قوانین مربوط به ترخیص کالاهای دریایی به‌طور مفصل در چهارده فصل قنون دریایی آده است که تمام تاجران و مالکان کشتی ملزم به رعایت آن هستند. این قوانین برگرفته و متأثر از قوانین بین‌المللی دریایی است.