در حمل و نقل بین المللی برای انتقال کالاها اسناد و مدارک مشخصی لازم است تا فرآیند انتقال در چهار چوب قوانین صورت گیرد. اسناد کشتی شامل دسته بندیهای مشخصی است که عدم وجود هر کدام از این مدارک موجب اختلال در فرآیندهای انتقال همچون ترخیص کالا خواهد شد. بنابراین شناخت این اسناد در حمل و نقل های دریایی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به بررسی کامل اسناد حمل توسط کشتی پرداخته ایم.

لیست مطالب

اسناد کشتی چیست؟

اسناد حمل: در حمل و انتقالات بین المللی هر محموله دارای مدارک و مستندات خاص خود است که تعیین کننده هویت و مشخصات آن می باشند.

در حمل و نقل دریایی به وسیله کشتی، اسناد حمل مربوط به کالای مورد نظر نیاز است که به آن اسناد کشتی می گویند.

اهمیت اسناد کشتی در حمل و نقل های دریایی

اسناد کشتی در معاملات خارجی جزو مهمترین مدارک هستند. در هنگام خرید، خریدار پس از انجام تعهدات مالی خود و تسویه حساب با بانك گشاینده اعتبار و یا فروشنده، تنها با ارائه اصل اسناد حمل به گمرك مربوطه می تواند نسبت به انجام تشریفات و ترخیص گمرکی كالای خود اقدام کند.

تقسیم بندی اسناد حمل با کشتی های باربری

به طور کلی اسناد حمل به دو دسته زیر تقسیم بندی می شوند:

اسناد حمل متعارف (Conventional) که برای تمامی کالاها یکسان است شامل موارد زیر است:
بارنامه (Bill of Lading-B/L) :

بارنامه دریائی سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن در مقابل دریافت کالا جهت حمل صادر می شود که در ادامه مقاله به شرح مفصل انواع آن خواهیم پرداخت.

ﭘﻴﺶ ﻓﺎﻛﺘﻮﺭ (Pro Forma Invoice):

این سند از آن جهت که نوعی قرارداد اولیه بین طرفین معامله می باشد، از مهمترین اسناد حمل و نقل به حساب می آید. تمامی اطلاعات این سند از جمله اطلاعات طرفین معامله، نوع کالای مورد حمل، قیمت کالا، نوع بسته و وزن آن باید به درستی ذکر شوند.

فاكتور تجاری (Commercial Invoice):

تنظیم فاکتور بین خریدار و فروشنده پس از نوشتن پیش فاکتور صورت می گیرد. فاکتور سندی است که مالکیت کالا را نشان می دهد و بدون در دست داشتن آن در فرآیند ترخیص کالا از گمرک به مشخص بر می خورید.

گواهی مبدا (Certificate of Origin):

در این سند اطلاعاتی همچون مشخصات خریدار و فروشنده، ویژگی های کالا و مشخصات کشور مبدا از جمله محل ساخت، روش حمل و مقدار کالا ذکر شده است.

لیست بسته بندی یا عدل بندی (Packing List):

سندی است که نشان دهنده جزئیات مانند وزن، ابعاد و تعداد کالا است. ارائه این سند به ماموران بازرسی برای بررسی کالا و همچنین به ماموران انبارداری در صورت تمایل به دپو برای انبار محصولات براساس مشخصات آنها الزامی است.

گواهی آزمایش یا بازرسی (Test or Inspection Certificate):

پس از آنکه کالا از جهات مختلف مانند سالم بودن، بسته بندی مناسب و سایر استاندارد های لازم مورد بازرسی قرار گرفت سند گواهی آزمایش یا بازرسی آن صادر می شود. اگر کالا استانداردهای لازم را نداشته باشد این سند برای آن صادر نخواهد شد و فرآیند ترخیص کالا صورت نمی گیرد. سختگیری ها در زمینه صدور سند گواهی بازرسی منجر به ورود کالاهای بی کیفیت و قاچاق به درون مرز ایران می شود.

بیمه نامه (Insurance Policy):

یکی از با اهمیت ترین اسناد حمل می باشد زیرا تنها کالاهایی تحت پوشش بیمه قرار میگیرند که ضمانت سلامت آنها تایید شده باشد. این پوشش ها بر اساس نوع کالا و نوع بیمه در نظر گرفته می شود.

ﮔﻮﺍﻫﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ

هر کالا جهت صدور به کشورهای دیگر نیازمند این سند می باشد. در سند گواهی نامه صادرات اطلاعاتی همچون مشخصات مربوط به کالا و مبدا و مقصد آن ذکر می شود.

اسناد حمل خاص (Special) به اسنادی گفته می شود که به جهت ویژگی های خاص یک سری از کالاها علاوه بر اسناد حمل متعارف در قرارداد تعریف شده و طرفین معامله باید نسبت به تهیه آنها اقدام نمایند. برخی از این اسناد خاص شامل موارد زیر می باشند:

سیاهه گواهی شده (Certified Invoice)
سیاهه تائید شده (Legalized )
گواهی وزن (Weight Certificate)
سیاهه کنسولی (Consular Invoice)
گواهی آنالیز سازنده کالا (Manufacturer Analysis Certificate)
گواهی لیست سیاه (Black List Certificate)
گواهی بهداشت و سلامت (Health Veterinary & Sanitary Certificate)
گواهی ضد عفونی (Fumigation Certificate)

*مشاهده هرگونه نقص در هر دو گروه اسناد حمل، مشکلاتی همچون عدم پرداخت وجه به فروشنده و نیز عدم ترخیص و دریافت كالا توسط خریدار را در پی خواهد داشت.

انواع سند بارنامه و ویژگی های کلی آنها

انواع بارنامه بسته به روش حمل و نقل کالا عبارتند از: بارنامه دریایی، بارنامه هوایی، بارنامه زمینی، راه نامه راه آهن و رسید نامه پستی

کلیه بارنامه ها چهار ویژگی مهم حقوقی دارند:

نشان‌ دهنده انعقاد قرارداد حمل است.
سند مالکیت کالا است و دارنده آن مالک کالا به‌ حساب می‌آید.
قابل انتقال و ظهرنویسی است.
بارنامه On Board نشاندهنده بارگیری کالا بر روی وسیله نقلیه است.

بارنامه دریایی ( BILL OF LADING )

سند بارنامه دریایی پس از دریافت کالا جهت انتقال توسط شرکت های کشتیرانی صادر می گردد. این سند دربردارنده اطلاعاتی در خصوص بندر و کشور مبدا و مقصد کالا، نام کشتی و تاریخ حمل و کد سفر، اینکوترمز و شرایط حمل و همچنین مشخصات بار از قبیل شرح کالا، وزن، حجم، نوع کالا، تعداد بسته‌ها، شماره کانتینر، نوع کانتینر، تعداد کانتینر، تعرفه بین المللی کالا، شماره پروفرما، مشخصات شرکت حمل کننده و نماینده آن در کشور مقصد، مشخصات فروشنده و مشخصات خریدار کالا و نهایتا شماره بارنامه می باشد.

در بارنامه دریایی مشخصات زیر درج می‌شود :

نام و آدرس فرستنده کالا SHIPPER
نام و آدرس گیرنده کالا CONSIGNEE
نام بندر مبدا بارگیری PORT OF LOADING
نام بندر مقصد تخلیه PORT OF DISCHARGE
نام کشتی حمل کننده کالا OCEAN VESSEL
شرح کالا DESCRIPTION OF GOODS
تعداد بسته‌ها و وزن و حجم کالای مورد حمل NUMBER OF PACKAGES OR UNITS
کالا درانبار کشتی بارگیری شده است که این موضوع با ذکر کلمه ON BOARD نشان داده می‌شود.
درج اینکه پرداخت در مبدا یا مقصد صورت خواهد گرفت.
تاریخ بارنامه
در بارنامه بهتر است کلمه SHIPPED استفاده شده باشد که حاکی از در راه بودن کالای موضوع بارنامه است و چنان چه عباراتی نظیر SINCE SHIPPED و یا RECEIVED FOR SHIPMENT قید شده باشد، بانک‌ها در اعتبارات اسنادی باید از قبول چنین بارنامه‌هایی خودداری کنند.
عبارت NOTIFY PARTY که نشاندهنده نام فرد یا موسسه‌ای که هنگام رسیدن کالا به مقصد باید به او اطلاع داده شود.
در صورتی که کالا روی عرشه ON DECK حمل شده باشد این موضوع روی بارنامه قید می‌شود.